Landgoed De Hangar, testsite voor de kunsten en natuur
In Arnhem-Noord ligt ingeklemd tussen vliegveld Deelen en de culturele Buitenplaats Koningsweg, in een rizoommatig landschap, te midden van Natura 2000, een hangarboerderij met een akker. Er is geen structuur, route of hiërarchie in het gebied. Stuwwallen, bos, landbouw, Tweede Wereldoorlog erfgoed, vakantiehuisjes, landhuizen, zandopslag, rollerbanen, straatwerk en zandpaden wisselen elkaar af. Dassen, vossen, vogels, honden met baas, schatgravers, militairen, houtvesters, boeren , burgers en buitenlui zijn er te vinden. Chinook helikopters, crossmotoren, mitrailleurs, autowegen, trekkers, model vliegtuigen zijn er regelmatig te horen. Maar het kan er ook stil zijn, zeer donker met prachtige sterren hemels, vogel geluiden, gele graanvelden, geuren en kleuren in alle jaargetijden.
De Hangar en Akker
De hangar-boerderij, een Rijksmonument, is een vliegtuighangar met behulp van camouflagetechniek vermomt als boerenschuur met opgeschilderde ramen, gebouwd door de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog als onderdeel van Fliegerhorst Deelen (schuldig landschap). Naast de 350m2 meter lege schuur is er een vier hectare grootte akker, waarop tot voorkort reguliere landbouw plaats vond.
schuldig landschap.
Uitdrukking is in de jaren zeventig door Armando geïntroduceerd ter aanduiding van een (lieflijk of fraai ogend) landschap waar zich in het verleden niettemin vreselijke gebeurtenissen hebben voltrokken. Een schuldig landschap zou je dus kunnen typeren als een landschap dat het verleden met zich meetorst.
De hangar en akker, eigendom van de gemeente Arnhem, worden door stichting De Hangar ingezet als een testsite voor de kunsten en natuur: Landgoed De Hangar
De basis voor landgoed De Hangar vormt de gewonnen ontwerpprijsvraag uit 2018 ‘Brood en Spelen’, de prijsvraag werd uitgeschreven om kansrijke en innovatieve ideeën voor vernieuwing op het platteland op te halen, georganiseerd door de Rijksbouwmeester Floris Alkemade en de Rijksadviseur voor het landschap Berno Strootman. De Rijksbouwmeester ondersteunde het initiatief om: “Gedurende een proefperiode van vijf jaar te onderzoeken of en op welke wijze ogenschijnlijke tegengestelde belangen, cultuur, natuur, erfgoed en landbouw verenigd kunnen worden door kunst, middels leaning by doing.
Ambities
Met Landgoed De Hangar willen we een vrijplaats realiseren voor een creatieve meerstemmige community waar volop ruimte is voor experiment, innovatie en kunst die ten goede komen aan de biodiversiteit en natuur van de locatie. Wij denken dat kunstenaars en ontwerpers bij uitstek in staat zijn om plekken op betekenisvolle wijze te ontwikkelen – duurzamer, mooier, inclusiever – doordat zij met een andere blik dan een economische naar de urgente hedendaagse vraagstukken kunnen kijken. Wij dagen daarom kunstenaars en ontwerpers uit om de komende jaren op de test-site te reflecteren.
Doelstellingen
- Door middel van Crop art / Land art, de transitie van reguliere landbouw naar een biodiverse en natuurinclusieve akker te verbeelden en vorm te geven.
- Het restaureren en publiek toegankelijk maken van de monumentale Hangar voor culturele activiteiten en het toevoegen van nieuwe betekenisvolle lagen op de plekken van het verdwenen Tweede Wereldoorlog erfgoed.
- Het realiseren van een cultureel podium in de Hangar en op de Akker.
- Het vormen van een Assemblage (community ecology).
PROGRAMMA
Crop Art
Landgoed De Hangar initieert jaarlijks een Crop Art project. Crop Art is een vorm van landschaps- of omgevingskunst die gewassen (planten dan wel zaden) en het landschap gebruikt om statements, markeringen en/of afbeeldingen te creëren. Een van de grondleggers van Crop Art was de Amerikaanse kunstenaar Dennis Oppenheim die in het kader van de tentoonstelling Op Losse Schroeven in 1969 Nederland bezocht. Zijn project DIRECTED SEEDING – CANCELED CROP in Finsterwolde vormde een directe inspiratiebron voor de grote land-art projecten van Sonsbeek ‘71.
Een landschaparchitect/kunstenaar wordt uitgenodigd om een ontwerp en uitvoeringsplan te maken voor de Akker (en Hangar). Alle (kunst)ingrepen moeten zoveel mogelijk ten goede komen van een biodiverse, natuurinclusieve akker. Hierbij staat de economie van de gewassen niet op de eerste plaats, maar de esthetiek, conform de opzet van de vroegere Buitenplaatsen. Alles draait om de beleving: visueel, tactiel, auditief, geur en smaak.
Locatie specifiek kunstinstallaties hangar
(Site specific environmental art)
De Hangar biedt ruimte voor locatie specifieke kunstinstallaties waarbij het werk niet beperkt hoeft te blijven tot de fysieke grenzen van de Hangar. Voor de installaties nodigen we één of meerdere kunstenaars/collectieven uit voor een verkenning in het jaar voorafgaand waarin het kunstwerk wordt gerealiseerd. Wij willen bewust de kunstenaars de tijd geven om na te denken en de plek te ontdekken voor het tijdelijke en locatie specifieke werk. Tijdens de uitvoering van het project kunnen de kunstenaars verblijven in de artist-in-residence van de Radartoren (Culturele Buitenplaats Koningsweg). Het idee is: Verkenning, Inspiratie, Onderzoek, Ontwerp, Uitvoering, Presentatie en Reflectie op locatie. De intentie van de stichting is om jonge talentvolle kunstenaars een kans te geven, en om al meer gearriveerde kunstenaars zich te laten heroriënteren op eigen werk en nieuwe wegen in te slaan of samenwerkingen aan te gaan.
On-site-programmering
De 350 m2 grootte Hangar en bijna 4 hectare grootte Akker vormen tevens de basis voor on site-programmering, zij dienen letterlijk als podium voor de kunsten: beeldende kunst, theater, dans, muziek en zang, fotografie, film, architectuur, literatuur en poëzie etc. De genius loci, experiment, camouflage, natuur-inclusief, biodivers, traagheid en tijdelijkheid zijn leidende thema’s voor de on site-programmering. Vanwege het verstilde karakter van de omgeving gaan de activiteiten mee in het ritme van de seizoenen. Dat betekent meer ruimte voor activiteiten in de zomer dan in de winter, meer overdag dan ’s avonds. Gastcuratoren, kunstenaars en multidisciplinaire collectieven worden door DeHangar.art uitgenodigd om invulling te geven aan het on site-programma rondom een specifiek thema.
Activiteiten
Initiatieven door derden zullen volgens een set-of-rules beoordeeld worden of ze passend zijn én wat het initiatief teruggeeft aan de plek. Ook dient de organisatie, dan wel het onderwerp van de activiteit, een connectie te hebben met kunst en cultuur, erfgoed en geschiedenis, voedsel en landbouw, landschap en natuur.
Onderzoeken
Naast meerjarige projecten en kort lopende activiteiten starten we een viertal onderzoeken:
- herbestemming en restauratie Hangar
- autarkie en voorzieningen Hangar en Akker
- verdwenen Duitse Tweede Wereldoorlog erfgoed op de Akker
- natuurinclusieve en biodiverse Akker, biobased teeltgewassen
Voor de onderzoeken schakelen we kunstenaars en ontwerpers in bij het verbeelden en vormgeven van de resultaten.