Crop-art project van kunstenaar Frank Bruggeman en boer Henny Roelofsen.
In de natuurinclusieve landbouw spelen bloemrijke akkerranden een belangrijke rol. Ze dragen bij aan de biodiversiteit en dienen als habitat voor insecten, kleine zoogdieren en vogels. Boeren kunnen dan ook subsidie krijgen voor de aanleg van deze akkerranden. Maar waarom moet de natuur slechts genoegen nemen met de rand? In het gezamenlijke project Spill op Buitenplaats Koningsweg (Arnhem) beproeft (tuin- en landart-) kunstenaar Frank Bruggeman met boer Henny Roelofsen en stichting De Hangar een andere, minder marginale en rechthoekige vorm van akkerverrijking.
Op de met gerst ingezaaide akker rond een monumentale vliegtuighangar uit de Tweede Wereldoorlog werden in april 2022 enkele paden uitgespaard die tezamen herinneren aan het patroon van start- en landingsbanen in de vorm van de hoofdletter A, van het voormalige Fliegerhorst Deelen (1940-1945). Het verbeeld het feit dat de Hangar onderdeel is van dit grotere complex. De start- en landingsbanen zijn er nog wel, maar niet meer zichtbaar voor publiek want achter defensiehekken.
Al wandelend over deze paden werd door Bruggeman met kwistige hand zaden van een akkerrandmengsel gestrooid. Sommige soorten, zoals korenbloem en klaproos, verstoorden ook in vroeger tijd al de monoculturele orde die heerst in de akkerbouw. Andere soorten, zoals incarnaatklaver en lupine, zijn traditionele groenbemesters.
Na het inzaaien sloeg de grote voorjaarsdroogte toe, gevolgd door een zomer met extreem weinig neerslag. Omdat de akker niet kan worden beregend was het gevolg voorspelbaar: de aren van de gerst werden lang niet zo hoog als gebruikelijk en slechts een fractie van de ingezaaide bloemen kwam tot volle wasdom.
Natuurlijk is Spill slechts een oefening in verbeeldingskracht. Zelfs de meest natuurinclusieve boeren zullen moeite hebben met deze vorm van akkerverrijking die het immers onmogelijk maakt om de gerst machinaal te oogsten zonder alle bloemen mee te nemen. Observatie zal moeten uitwijzen of dat wat inefficiënte verspilling is in de ogen van boeren, misschien wel geapprecieerd wordt door vlinders en andere insecten.
De uitgezette paden dwongen boer Roelofsen in augustus, bij het binnenhalen van de gerst, een heel ander en veel minder efficiënt patroon te volgen met zijn maaidorsmachine dan normaal. Na de oogst resten slechts enkele sporen van Spill.
In de film Spill/Harvest wordt verslag gedaan van vijf maanden arbeid op de akker. De film maakt deel uit van de gelijknamige installatie die te zien is op 10 en 11 september van 11.00 – 16.00u in De Hangar.
Spill (2022) is het eerste Crop-artproject van een langlopende samenwerking tussen stichting De Hangar, Frank Bruggeman en Henny Roelofsen.
“Ik heb weliswaar geleerd dat onkruid niet deugt, maar het kan soms zo prachtig zijn”. Armando
Projectplan
Het project Spill markeert de start van het initiatief DeHangar.art. Dit jaar hebben we de unieke en eenmalige mogelijkheid om de transitie van reguliere landbouw op de akker naar een uiteindelijke duurzame landbouw te verbeelden. We willen dit doen middels Crop-art. Crop-art is een specifieke vorm van landart, een omgevingskunst die planten en gewassen en het landschap gebruikt om statements, markeringen en/of afbeeldingen te creëren. Een van de grondleggers van Crop-art was de Amerikaanse kunstenaar Dennis Oppenheim die in het kader van de tentoonstelling Op Losse Schroeven in 1969 Nederland bezocht. Zijn project DIRECTED SEEDING – CANCELED CROP in Finsterwolde vormde een directe inspiratiebron voor de grote land-art projecten van Sonsbeek 1971.
Met Spill wordt bewustwording gecreëerd voor de problematiek rondom de landbouwtransitie, de ecologie, en verhouding tot het beladen Tweede Wereldoorlog erfgoed, door onder aanvoering van de kunsten een nieuwe laag toe te voegen. Daarnaast willen we met Spill ook letterlijk ruimte bieden voor andere culturele activiteiten op de Akker en de Hangar middels side-programma’s. Tot slot is een doel van het project om omwonenden en anderen bij het project te betrekken en zo een kring van ‘vrienden’ en geïnteresseerden op te bouwen die betrokken willen blijven, actief of als bezoeker, bij de ontwikkelingen van de testsite in de komende jaren.
Stichting De Hangar is met beeldend kunstenaar Frank Bruggeman uit Rotterdam een langlopende samenwerking aangegaan om de transitie van de akker de komende jaren uit te voeren, daarbij rekening houdend met de thema’s Natuur en Landschap, Landbouw en Voedsel, Geschiedenis en WOll erfgoed.
Het werk van Bruggeman vindt zijn oorsprong in zijn fascinatie voor de plantaardige natuur. In zijn objecten en installaties onderzoekt hij de scheidslijn tussen plantaardige cultuur en natuur. Scheidslijnen die, zoals hij stelt, niet vaak helder te trekken zijn. In zijn werk wil hij getuigen van een meer respectvolle omgang met plantaardig materiaal evenals een breder begrip van concepten als ‘natuur’, ‘tuin’ te doen post vatten. Een voorbeeld van zijn werkwijze is het project Dissident Gardens voor het Nieuwe Instituut in Rotterdam. In 2013 heeft hij op uitnodiging van stichting G.A.N.G. in het kader van het project Verborgen Landschap als artist-in-residence het gebied rondom de test-site verkent. Met ‘fotografische registraties’ bracht hij de zogenaamde ‘tussen’ gebieden of situaties in beeld. Frank Bruggeman is voor het project Spill gevraagd een methode te ontwikkelen voor het verbeelden en ervaarbaar maken van de transitie van de akker. Voor Spill is gekozen voor crop-art, de organiserende principes hiervoor zijn interventies: routes, plekken, acties, en tijd.
Samen met Henny Roelofsen, de boer die de laatste decennia het land bewerkte, zoekt Bruggeman de grenzen tussen esthetica, economie, ecologie en eerlijkheid. Wij hebben Roelofsen gevraagd zomergerst te zaaien, hetzelfde gewas dat hij vorig jaar zaaide, maar nu zonder gebruik te maken van gewasbescherming (bestrijdingsmiddelen).
Het project SPILL betreft de voorbereiding, het zaaien, het groeien, het oogsten en de interventies door de kunstenaar. Drie te organiseren publieksevents markeren bijzondere punten in de tijd: het zaai-event; vlak voor de oogst-event; na de oogst-moment. Welke vorm deze events precies aannemen, wordt in overleg met de kunstenaar bepaald. Het interventie-moment zijn participatorische happening. Spill moet een esthetische ervaring van hangar en akker zijn die alle zintuigen aangespreken, ongeacht de tijd, of tijdstip waarop het project wordt bezocht. Spill is zeven dagen in de week, van zonsopgang tot zonsondergang gratis te ervaren.
Spill wordt mede mogelijk gemaakt door een cultuur-subsidie van de Gemeente Arnhem.
